Keto, śródziemnomorska, posty: Jak różne diety wpływają na starzenie?

Globalna populacja ciągle rośnie, ale przy tym też nieustannie się starzeje. Jednak wydłużenie życia nie zawsze idzie w parze z wydłużeniem okresu zdrowia, co stawia przed naukowcami wiele nowych wyzwań. Jaką rolę w procesie starzenia na poziomie molekularnym odgrywa dieta? Która z nich najlepiej działa na te procesy?

Badanie Surugiu i.in. opublikowane w czasopiśmie naukowym Nutrients analizuje wpływ różnych interwencji dietetycznych na zdrowe starzenie. Artykuł skupia się przede wszystkim na ograniczeniach kalorycznych, diecie ketogenicznej, diecie śródziemnomorskiej i na poście przerywanym. Każda z tych diet moduluje kluczowe szlaki molekularne, takie jak mTORC1, AMPK, co może mieć istotny wpływ na zdrowie w starszym wieku.

Dieta a starzenie molekularne

Badanie przeprowadzone przez grupę naukowców z Uniwersytetu Medycyny i Farmacji w Krajowej, stanowi kompleksowy przegląd badań dotyczących wpływu diet na molekularne mechanizmy starzenia. Skupia się na kluczowych szlakach metabolicznych, które regulują procesy starzenia, takich jak szlak mTOR (mechanistyczny cel rapamycyny), AMPK (kinaza białkowa aktywowana AMP) i sygnalizacja insulinowa.

Każda z diet analizowana w badaniu – ograniczenie kaloryczne, post przerywany, dieta śródziemnomorska i dieta ketogeniczna – wykazuje różnorodne mechanizmy wpływu na te szlaki, przyczyniając się do wydłużenia zdrowia i spowolnienia procesów starzenia. Poniżej omówiono szczegółowo każdą z tych diet i jej potencjalne korzyści zdrowotne.

Ograniczenie kaloryczne

Ograniczenie kaloryczne, czyli zmniejszenie całkowitego spożycia kalorii, jest jedną z najdłużej badanych interwencji dietetycznych mających na celu wydłużenie życia i zdrowia. Mechanizmy, które stoją za tym zjawiskiem, obejmują m.in. redukcję stresu oksydacyjnego, stanów zapalnych oraz poprawę funkcjonowania mitochondriów.

Ograniczenie kaloryczne wpływa na szlak mTORC1, który jest kluczowy dla regulacji wzrostu komórek, proliferacji oraz procesów autofagii – mechanizmu, w którym komórki „oczyszczają” się z uszkodzonych białek i organelli, co sprzyja zdrowemu starzeniu poprzez redukcję uszkodzeń komórkowych.

• Badania na różnych organizmach, od drożdży po ssaki, wykazały, że ograniczenie kaloryczne nie tylko wydłuża życie, ale także opóźnia występowanie wielu chorób związanych z wiekiem, takich jak choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca typu 2, a nawet niektóre nowotwory.
• W badaniach na ludziach ograniczenie kaloryczne wykazało znaczną poprawę wskaźników zdrowia metabolicznego, w tym obniżenie poziomu markerów zapalnych, takich jak TNF-α (czynnik martwicy nowotworów), poprawę lipidogramu oraz zwiększenie wrażliwości na insulinę.

Restrykcje czy intuicja? Czym lepiej się kierować w przypadku diety?

Post przerywany

Post przerywany to sposób odżywiania, w którym naprzemiennie stosuje się okresy głodówki i jedzenia. Najczęściej stosowane schematy to post 16:8 (16 godzin postu i 8 godzin na jedzenie) lub dłuższe okresy postu trwające 24-48 godzin. Post przerywany działa na wiele tych samych szlaków molekularnych co ograniczenie kaloryczne, jednak różni się od niego cyklicznym charakterem.

Post przerywany wpływa na szlak AMPK, który jest aktywowany w stanach niskiego poziomu energii, na przykład podczas postu. To prowadzi do usuwania uszkodzonych struktur komórkowych i poprawy funkcjonowania komórek. Ponadto post przerywany wpływa na regulację genów zegara biologicznego, które kontrolują rytmy okołodobowe, co może mieć dodatkowy korzystny wpływ na zdrowie metaboliczne.

• Badania wykazały, że post przerywany poprawia skład ciała, redukując masę tłuszczową, oraz poprawia markery zdrowia sercowo-naczyniowego, takie jak ciśnienie krwi i poziom cholesterolu. Co więcej, post przerywany może również wpływać na poziomy hormonu wzrostu, co sprzyja zachowaniu masy mięśniowej podczas redukcji tkanki tłuszczowej. Długoterminowe badania na ludziach sugerują, że post przerywany może obniżać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych oraz poprawiać funkcjonowanie poznawcze.

Dieta śródziemnomorska

Dieta śródziemnomorska jest bogata w warzywa, owoce, orzechy, oliwę z oliwek, ryby oraz umiarkowaną ilość produktów mlecznych i wina. Jest uznawana za jedną z najzdrowszych diet, a liczne badania wskazują na jej korzystny wpływ na zdrowie serca, mózgu i układu odpornościowego.

Główną cechą diety śródziemnomorskiej jest wysoka zawartość kwasów tłuszczowych omega-3, które mają silne działanie przeciwzapalne. Kwasy omega-3 mogą przyczyniać się do redukcji stanów zapalnych, które są związane z wieloma chorobami wieku starczego, takimi jak miażdżyca, Alzheimer i Parkinson. Dieta śródziemnomorska promuje również zdrowie poprzez poprawę funkcji mitochondriów oraz regulację długości telomerów – struktur na końcach chromosomów, które skracają się z wiekiem.

• Badania wykazały, że osoby przestrzegające diety śródziemnomorskiej mają niższe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, a także mniejszą częstość występowania demencji i innych chorób neurodegeneracyjnych. Co więcej, dieta ta sprzyja zdrowiu jelit poprzez stymulację wzrostu korzystnej mikrobioty, co ma wpływ na ogólną odporność i zdrowie metaboliczne.

Dieta ketogeniczna

Dieta ketogeniczna to dieta o niskiej zawartości węglowodanów i wysokiej zawartości tłuszczów, która zmusza organizm do wykorzystywania tłuszczu jako głównego źródła energii. Podstawowym celem diety ketogenicznej jest produkcja ciał ketonowych, które pełnią rolę alternatywnego źródła energii dla mózgu i mięśni.

Dieta ketogeniczna wpływa na wiele szlaków metabolicznych poprzez ograniczenie glikolizy (rozpadu glukozy), co z kolei prowadzi do zmniejszenia sekrecji insuliny i poprawy wrażliwości na ten hormon. Dieta ta może również promować autofagię, co sprzyja oczyszczaniu komórek i poprawia funkcjonowanie mitochondriów.

• Dieta ketogeniczna jest szczególnie obiecująca w kontekście chorób neurodegeneracyjnych, takich jak Alzheimer czy Parkinson, ze względu na jej zdolność do zmniejszania stanów zapalnych w układzie nerwowym.
• Badania wykazały, że dieta ketogeniczna może poprawiać funkcjonowanie poznawcze oraz opóźniać degenerację komórek nerwowych. Pomimo pewnych kontrowersji dotyczących wpływu diety ketogenicznej na poziom cholesterolu, badania sugerują, że może ona przyczyniać się do poprawy wrażliwości na insulinę oraz redukcji masy ciała, co ma korzystny wpływ na zdrowie metaboliczne.

O co chodzi z dietą lwa? Skąd wziął się ten trend?

Diety i starzenie: Podsumowanie

Omawiane badanie wykazało, że różne interwencje dietetyczne mogą znacząco wpływać na zdrowie i długość życia poprzez regulację kluczowych szlaków molekularnych związanych ze starzeniem. Ograniczenie kaloryczne, post przerywany, dieta śródziemnomorska i dieta ketogeniczna oferują różne sposoby wpływu na organizm, ale wszystkie mogą przyczyniać się do promowania zdrowego starzenia, redukcji ryzyka chorób oraz poprawy ogólnego dobrostanu.

Dalsze badania nad tymi dietami mogą pozwolić na opracowanie spersonalizowanych strategii żywieniowych, które będą wspierać zdrowie na każdym etapie życia.